Schrijf je in voor ons Brand New(s) en blijf altijd op de hoogte!
Schrijf je in voor ons Brand New(s) en blijf altijd op de hoogte!
Zeg je ‘Eindhoven’, dan zeg je ‘GLOW’, want deze stad en het lichtfestival zijn al bijna twee decennia lang onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het evenement ontsprong in 2006, vanuit de wens van het stadsbestuur van Eindhoven om de stad Eindhoven, bekend om haar technologische innovatie en design, op de kaart te zetten als een centrum voor lichtkunst. Afgelopen november bracht dit lichtspektakel voor de negentiende keer weer honderdduizenden mensen op de been en biedt het een week lang wat directeur Ronald Ramakers ‘lichtkunst voor iedereen’ noemt. En met iedereen bedoelt Ramakers ook echt íedereen. Want de grote kracht van GLOW zit in de menselijke verbinding. Door middel van licht brengt GLOW mensen bij elkaar, waardoor er magie ontstaat die zijn weerga niet kent.
Ronald werd in 2016 directeur van GLOW. Een combinatie van zijn ervaring als theaterlichttechnicus, een regieopleiding en zijn baan bij een audiovisueel bedrijf bracht hem op het Unseen festival in Amsterdam. Hiervoor maakte hij ten tijde van de opkomst van de cloud een groot lichtkunstwerk die de naam Trust the Cloud droeg. Via een roltrap konden bezoekers de hoogte in, waarvandaan ze in een luchtkussen, dat de vorm had van een wolk, sprongen. Op het springmoment klikte de camera met als resultaat een foto van jezelf, hangend in de lucht.
“Het kunstwerk had de aandacht getrokken van GLOW en we werden uitgenodigd om het ook daar te doen. Dit viel ongeveer samen met het moment dat de oude directeur na tien jaar afscheid nam en GLOW op zoek was naar een nieuwe. Ik heb op die functie gesolliciteerd en ik denk dat mijn kunstwerk samen met mijn achtergrond vanuit zowel licht als theater en het bedrijfsleven de doorslag heeft gegeven.”
Inmiddels staat Ronald al negen jaar aan het roer van het spraakmakende Eindhovense lichtfestival en lijkt voor GLOW onder zijn supervisie the sky the limit. Maar Ronald staat nog altijd met beide benen stevig op de grond. In een gesprek met ons over wat GLOW de afgelopen jaren nou zo groot heeft gemaakt, vertelt hij vol passie over de kernwaardes, een goed afgebakend focuspunt, de verbinding tussen alle mensen van de stad en daarbuiten en over hoe GLOW kan blijven groeien zonder in zijn eigen succes te stranden.
“Ik ben iemand die in een proces groeit en niet meteen met een grote verandering begint. Toen ik blij GLOW begon, stond er iets dat al behoorlijk bekend was. Maar het had de potentie om nog véél groter te worden. Vanuit dat gegeven ben ik eens goed naar de kernwaardes gaan kijken en dan ga je die logische vraag stellen: waarom doe je het? Waarom maken wij GLOW?
GLOW is bijna 20 jaar geleden ontstaan om de stad Eindhoven en zijn innovatieve potentieel in binnen- en buitenland weer op de kaart te zetten door gebruik te maken van haar historische band met het licht. Dat is gelukt. Toen ik bij GLOW begon stonden we aan de vooravond van enorme groei, waarbij we besloten dat GLOW een verbindende factor voor alle lagen van de samenleving moest worden én door al die lagen moest worden gemaakt. Onze visie werd: de stad maakt GLOW.”
“De andere vraag werd: wat breng je dan? Volgens ons moest dat ‘lichtkunst voor iedereen’ zijn. Dat is ontzettend belangrijk én meteen ook een leuke uitdaging. Het betekent dat de lichtkunst toegankelijk moet zijn, terwijl kunst toch wel snel de neiging heeft om zichzelf te specialiseren. Dat kan bij GLOW niet, want of je professor of bakker, groot of klein bent, iedereen moet de verbinding met GLOW kunnen aangaan. En dit brengt ons na ‘lichtkunst voor iedereen’ en ‘de stad maakt GLOW’ meteen bij het derde, heel belangrijke component – de route. GLOW heeft altijd een route. Dat is heel belangrijk, omdat de lichtkunst in de route de mensen bij elkaar brengt. Wie je ook bent, iedereen wordt tijdens die wandeling gelijk en wordt samen naar het licht getrokken.”
We doen bewust niet aan versterkte livemuziek, want dat geeft weer een hele andere dynamiek. Alle muziek die je hoort, is gebaseerd op het ritme van stappen. Dus zo heb je al meteen een ritme.
“De route is voor ons één van de strategische lijnen die heel belangrijk is. Met onze visie en missie als uitgangspunt bepalen we dan heel zorgvuldig de spanningslijn van zo’n route. Soms kom je grote werken tegen, soms juist hele kleine. We krijgen heel veel aanvragen van kunstenaars waarmee we een soort puzzel proberen te leggen, waarbij je gaat kijken wat waar eventueel goed zou kunnen passen.”
“Ieder jaar heeft GLOW zo’n 30 plekken te bezetten. Hierbij zouden we elk jaar opnieuw met een heel nieuw collectief kunnen samenwerken, waardoor het zou lijken dat iedere kunstenaar een gelijke kans krijgt. Maar dat is nog lang niet het geval, want we krijgen te veel aanvragen binnen. Ik geloof zelf heel erg in het werken met een ensemble – dat zal mijn theaterachtergrond wel zijn (lacht)! Als je met een ensemble van kunstenaars werkt, dan voelen die kunstenaars zich vrij om zich te ontwikkelen. Vaak dagen we ze juist uit. Dan geven we handvatten in de vorm van een gebouw, een idee of een bedrijf en dan gaan ze daarmee aan de slag.
Elk werk moet ook een connectie met de stad hebben. Misschien zijn er één of twee werken die we van buiten halen die een grote input qua kwaliteit of zienswijze hebben, maar het merendeel van de werken wordt in de stad of met de stad gemaakt.”
Foto: Bart van Overbeeke
“Met zo continu de stad Eindhoven in gedachten hebben we anderhalf jaar geleden met het team eens gekeken naar wat onze social impact nou eigenlijk is. Waar voorheen altijd gedacht werd dat GLOW het vooral van internationale aandacht moest hebben, hadden we al bepaald dat we het echt voor de stad, voor de regio en voor Nederland doen. Dát is onze kernfocus en dat is voldoende.
Wat er toen gebeurde, was heel bijzonder. We merkten dat GLOW ineens veel meer aandacht kreeg, ook internationaal. De focus op de stad, de regio en de mensen leggen bleek een kracht naar buiten te hebben alsof er een soort bom ontploft. Het is een heel wonderlijk fenomeen, waar wij natuurlijk heel blij mee zijn. We zijn een on-brand festival voor de stad Eindhoven, wat betekent dat heel Eindhoven volop in de spotlights staat.”
“Daarnaast hebben we dit jaar besloten dat onze doelstelling niet is om het beste lichtfestival ter wereld te worden – al vinden wij dat we dat wel zijn – maar ons doel is vooral om iedereen in de regio met elkaar te verbinden. Dat betekent overigens wel dat je een héél goed lichtfestival moet zijn. Een festival gaat echt om mensen ontmoeten. Als organisatie maken we voor 80% het festival en de laatste 20% moet je overlaten aan het publiek en de spanning. Je moet niet alles willen afdichten en in je eigen succes gaan wentelen, maar juist een aantal lijnen hebben die flexibel opereren. Dat houdt het levendig en laat mensen bij elkaar komen.”
Wij denken continu na over de verbinding van mensen en die verbinding ontstaat juist in de 20% die we nog niet hebben ingevuld. Die verbinding geeft de energie en dat is goud waard. GLOW doet bijvoorbeeld heel weinig met Augmented Reality, want dan heb je een apparaat tussen jou en de andere bezoekers.
“Ook bedrijven maken, hetzij als deelnemer hetzij als partner, een belangrijk onderdeel uit van GLOW. Echter zien we er consequent op toe dat bedrijven niet met hun eigen campagnes op GLOW komen, want dan ben je als bedrijf ten opzichte van de andere partners heel ongeloofwaardig. Een werk mag best gelieerd zijn aan een campagne, maar er mogen geen banners of andere reclame-uitingen op GLOW zelf zijn. Dat is voor ons een heel belangrijke voorwaarde voor deelname.
Het verdienmodel voor onze partners is een niet één-op-één verdienmodel, maar ze gaan als het ware mee in de uitstraling van GLOW, wat ze op de langere termijn veel meer gaat opleveren. Ik noem het ‘vertraagde winst’. Bij GLOW moet je niet zo groot mogelijk willen voorkomen en gelijk je winst willen ophalen. GLOW geeft vooral blije mensen, blije kunstenaars, blije bedrijven en een blije stad en die blijheid maken we samen en stralen we samen uit. Volgens mij zijn bedrijven nu – meer dan ooit – op zoek naar verbinding met mensen en daar draagt hun deelname aan GLOW op deze manier aan bij.”
Beeld: ASML
“Omdat GLOW echt voor iedereen moet zijn, proberen we altijd weg te blijven van losse maatschappelijke thema’s of containerbegrippen die op dat moment toevallig actueel zijn. We leven in een gepolariseerde samenleving en je ziet dat thematieken die voorheen in het midden plaatsvonden en daar ook alle ruimte kregen, nu naar de randen gedreven zijn. Met GLOW willen we heel bewust in dat middenveld blijven zitten. Tijdens GLOW heerst er ook altijd een hele relaxte sfeer in de stad, die weinig inzet van de overheid en de hulpdiensten – zoals de politie – vraagt. Alle medewerkers op straat focussen zich op een gastvrije beleving die door de bezoekers gelukkig ook zo ervaren wordt.
Als je het over onze maatschappelijke relevantie hebt, dan zit deze volgens mij vooral in het verbinden van zoveel mogelijk mensen. We maken het festival een feest voor de hele stad, waarbij we het zó inrichten, dat niemand het feest kan kapen. Bij GLOW is iedereen als individu binnen het collectief in de gelegenheid om een deeltje mee te pakken. De individualiteit conformeert zich altijd op een bepaalde manier aan en wordt onderdeel van collectiviteit, zonder dat de collectiviteit een dwingend concept gaat worden. Dat is iets wat ik zowel persoonlijk als zakelijk altijd nastreef en bewaak.
Samen met de Gemeente Eindhoven zorgen we er heel actief voor dat heel de stad zoveel mogelijk bij GLOW wordt betrokken. Ook dit jaar hadden we weer een heel mooi buurtproject. Het zijn dezelfde twee straten als vorig jaar, maar met een ander concept. Vorig jaar was de interactie tussen de uitvoerende kunstenaar en de buurtbewoners nog redelijk beperkt, dit jaar wilden we dat buurtbewoners heel actief mee kunnen doen door iets te kunnen projecteren op een huis. Dat ze zelf dingen konden maken.”
Foto: Bart van Overbeeke
“Wat ik zo mooi vind aan GLOW is de laagdrempeligheid ervan. Vroeger had je het idee dat mensen moesten leren om op een bepaalde manier naar kunst te kijken. Maar ik denk dat mensen die geleerd hebben om naar kunst te kijken, nu juist weer moeten afleren om slechts naar bepaalde kunst te kijken door ook eenvoudige kunst te zien, áls je die al eenvoudig mag noemen. Neem onze lichtjesroute – dat is zo typisch Eindhoven. En ook daarvan hopen we dat de grote kunstkenner denkt: hey, hier zit eigenlijk wel wat in. Net als de rest van de kunstwerken is de lichtjesroute een anekdotische, kortstondige illusie van een bepaalde thematiek. En dat is wat we bij GLOW heel belangrijk vinden.”
We zeggen altijd: het moet vooral eenvoudig zijn. Het kan best dat er onder de eerste vorm die je ziet nog heel veel lagen zitten, maar die eerste vorm moet voor iedereen volstrekt toegankelijk zijn. En het is al een kunst op zich om dat voor elkaar te krijgen.
“Natuurlijk is GLOW deels ook entertainment. Entertainment is een onderdeel van een beleving en je hebt een zekere vorm van entertainment nodig om mensen ergens naartoe te trekken. Maar GLOW moet als geheel meer zijn dan dat. Een mooi voorbeeld van wat ik bedoel is een filmpje dat we van de Connecting the Dots-editie kregen. Het is een filmpje van een klein meisje dat in haar tuin staat te kijken naar de lucht die blauw kleurt. En zij staat daar te gillen: het is blauw! Het is paars! En dat gaat even zo door. Ze springt, gilt en wijst, helemaal vervuld van die lucht. Op een gegeven moment draait ze zich om, loopt terug naar haar ouders en zegt: maar ik hou helemaal niet van blauw en paars.
Dát is de kern van GLOW. Het entertaint je, het neemt je mee, maar daarna geeft het je een kleine twist. Een kleine dialoog met jezelf of met de ander. En die dialoog is wel de kern van de werken op GLOW. Entertainment is daar een onderdeel van, maar op het moment dat je alleen maar vermaakt bent en niet nog zo’n kleine twist hebt, bewust of onbewust, dan denk ik dat we het niet goed hebben gedaan.”
Foto: Bart van Overbeeke
“Daar Eindhoven bekendstaat om de vele technische opleidingen is GLOW uiteraard ook een heel mooi podium voor jong, regionaal talent. We werken al heel lang samen met de Technische Universiteit, met Fontys Hogeschool, met het MBO en nu ook met het VMBO. Hierbij laten we geïnteresseerde studenten in de jaarlijkse GLOW Labs samenkomen, waar ze ideeën presenteren en werk gaan ontwikkelen. Dat vinden wij ontzettend leuk, want we zien op dat niveau steeds nieuwe technieken, ontwikkelingen en invalshoeken binnenkomen. Nieuwe ideeën van jonge mensen zijn vaak heel verrassend, omdat die mensen nog volop in de verandering en ontwikkeling staan. Zo leren we allemaal wat van elkaar.”
Voor deelname aan GLOW zijn we wel altijd op zoek naar een verrassende invalshoek of een net even iets andere gedachte. In de wereld van het licht zie je vaak allemaal een beetje dezelfde werken. Wij willen juist verder kijken dan de eerste oprispingen van de mogelijkheden van het materiaal en daarin dagen we de jonge mensen ook uit.
“Naast deelname aan GLOW kunnen studenten voor hun werk de Talent Award in de wacht slepen. Het begint door vanuit je opleiding kenbaar te maken dat je een idee hebt. Dan komen er GLOW Labs, waarbij samen met docenten steeds een selectie van ideeën wordt gemaakt. Zo blijven er uiteindelijk ideeën over die kunnen worden uitgewerkt. Alle uitgewerkte ideeën komen op een bepaalde manier terug op GLOW en de allerbeste krijgen echt een plek waarbij de aller-allerbeste uiteindelijk met de award wordt beloond.”
Alle deelnemende ideeën krijgen sowieso feedback en er ontstaat een dialoog, zodat projecten kunnen rijpen of worden doorontwikkeld voor wellicht het jaar erop. Zo heeft iedereen altijd baat bij deelname aan GLOW, ook de studenten die op dat moment nog niet het podium halen.
“De winnaar van de Talent Award wordt beloond met een geldbedrag wat het jaar erop weer ingezet kan worden. Dat is al zeer de moeite waard, maar waar het ons natuurlijk ook om gaat is dat we studenten en bedrijven in het proces samenbrengen. De initiële ideeën worden in het bijzijn van de studenten aan de partners gepresenteerd. Vaak zie je mooie sponsordeals ontstaan als bedrijven een bepaald idee levensvatbaar of interessant vinden. Zo spelen studenten zowel hun ideeën als zichzelf bij de bedrijven in de kijker. Er zitten altijd goede technische mensen bij én de toekomstige leiders waarvan je nu al ziet dat ze de hele kar trekken. Bedrijven zien zo precies wie welke potentie heeft en hoe een eventuele samenwerking voor beide kanten vruchtbaar kan zijn.”
“Hoewel we merken dat GLOW nog altijd veel groeipotentie heeft, gaan we heel zorgvuldig met dat gegeven om. GLOW naar buiten de regio van Eindhoven brengen – daar kunnen we eventueel in adviseren, maar dat gaan wij zelf vooralsnog niet doen. Onze focus is op de stad Eindhoven en de regio. Hierin zit voor ons nog altijd de belangrijkste groei. Want door te zeggen “dit is het” zijn we uiteindelijk veel groter geworden dan door te zeggen “we zijn overal”. Op het moment dat je veel doet, maar op grote afstand, verliest lichtkunst in publieke ruimtes de verbindende kracht en werkt het niet. Je moet blijven denken in gehelen en de juiste verhouding vinden tussen de maat waarin je je oppervlakte bestiert en de mensen die je bedient.
Dus hier houden we continu de vinger aan de pols. Tussen de twee corona-lockdowns hadden we een GLOW-editie die op verschillende plekken in de stad werd gehouden en we merkten dat het publiek en de sfeer zich verdunden. We hadden meer werken dan normaal, maar niemand had het gevoel dat het een eenheid was. En dan ben je `m eigenlijk al kwijt.
Die balans is enorm belangrijk. Nu komen er hooguit wat plekken bij in de omgeving die een heel eigen karakter met GLOW krijgen en waar je gaat kijken omdat je toch al in deze regio bent. En dat kan prima, omdat het beheersbaar blijft en de verbinding met Eindhoven er sowieso al is. En daar laten we het voorlopig even bij.”
Foto: Bart van Overbeeke
Wanneer verbinding zo’n grote rol in de kernwaardes van de organisatie speelt, is het geen verrassing dat het voorbij de deelnemers, de bezoekers, de partners en de stad wordt getrokken. Ook de thema’s van GLOW zijn verbonden. Ronald legt uit wat die verbinding inhoudt en hoe deze tot stand is gekomen.
“Toen ik bij GLOW begon, heb ik bedacht dat ik een thema wilde die je over drie jaar kunt uitsmeren met sub-thema’s die verbinding met elkaar hebben. Dat geeft je speelruimte en houvast. Ook hier maak je een soort wandeling, waarbij je van hier- naar daar gaat en uiteindelijk dáár uitkomt. Wat je onderweg tegenkomt is nog blank, maar het frame staat.
Pak maar eens pen en papier en schrijf elke keer de 3 thema’s op een nieuwe regel naast elkaar op. Het eerste thema voor mij, negen jaar geleden, was The Source, oftewel de bron. Daarna kwam Shadow & Light – oftewel tegenstelling. Vanuit tegenstelling krijg je altijd beweging. Het jaar daarna was het thema Living Colors. Zo beweeg je vanaf de bron naar de kleuren.
De lijn daaronder begint met Connecting the Dots – dat was het jaar dat we in corona toch nog een kunstwerk hadden door de hele stad blauw te maken. Het thema van het jaar erop – deze staat dan helemaal in het middel van het kwadrant – is Moved by Light. Het derde thema op dat niveau was Urban Skin. Dus je gaat weer van punten, naar lijnen en naar weefsel.
Vorig jaar had GLOW als thema The Beat, oftewel het hart dat klopt. Dit jaar was het The Stream, dat is de beweging, want het licht stroomt. Volgend jaar wordt het thema The Light. Als je nu in het vierkant van linksboven naar rechtsonder gaat, dan ga je van de bron naar het licht. En zo kun je in dit kwadrant allemaal lijnen trekken tussen de afleveringen, want dat zijn het eigenlijk. Het zijn allemaal afleveringen die een bepaalde thematiek belichten, maar dat wil niet zeggen dat de andere onderwerpen niet aanwezig zijn.”
Foto header: Bart van Overbeeke
